سطوح مختلف طراحی
در طراحی یک محصول، سه سطح وجود دارد که عبارتند از: طراحی غریزی، طراحی رفتاری و طراحی تفکری؛ هر یک از این سه سطح نقش چشمگ یری در شکل گیری تجربیات انسان با دنیای پیرامونش دارند و هریک به نوبه خود حائز اهمیتند و مستلزم نگرش های متفاوت از جانب طراحان.
برای درک بهتر این مسئله با یک مثال درمورد خریدن یک بطری آب معدنی و طراحی آن شروع میکنیم.
احتمالا برای اکثر ما این اتفاق رخ داده است که به قصد خرید یک بطری آب وارد یک فروشگاه بشویم و خاص بودن یا طراحی زیبای بطری های یک قفسه باعث شود آن را انتخاب کنیم.
این انتخاب که علت آن زیبایی محصول است، دقیقا همان چیزیست که در سطح غریزی رخ میدهد.
به آن چیزی که باعث میشود شما لحظه ای به آن محصول خیره بمانید، “wow factor” می گویند!
این همان چیزیست که میتواند باعث شود شما پولی بیشتر از معمول برای آن بطری بپردازید.
اما سوال اینجاست، که آیا اگر مشکلی در آن بطری آب وجود داشته باشد، مثلا آب طعم مناسبی خوشایندی نداشته باشد!
درب بطری درموقع باز شدن بشکند یا به هر نحو اعصاب شما را بههم بریزد، بعد ها، باز هم آن را انتخاب خواهید کرد؟
پاسخ به این سوال در اکثر موارد “نه” است.
هر آن چیزی که بعد از مرحله ی انتخاب شدن یک محصول یا جلب شدن توجه شما، در تعامل با آن محصول و استفاده از آن رخ میدهد، مثل باز کردن درب یک بطری آب معدنی یا بطری شامپو و مواد شوینده، مربوط به سطح رفتاری آن محصول است.
اما اتفاق جالب دیگری هم در مواجهه با یک بطری آب معدنی رخ میدهد.
معمولا یک بطری زیبا که در سطح رفتاری هم عملکرد خوبی داشته باشد، ممکن است بعد از خالی شدن، ارزش خود را برای شما از دست ندهد!
ممکن است آن را در خانه نگه داری کنید یا به عنوان یک گلدان یا شئ تزیینی از آن استفاده کنید یا حتی دوباره آن را از شیر آب پر کنید و همراه خود حمل کنید.
ممکن است حتی برای شما یادآور خاطره یا اتفاقی باشد که شما آن بطری را نگه دارید. هر آن چیزی که باعث می شود شما آن محصول را بهخاطر ارزش ویژه ای که به خود گرفته است نگه داری کنید، و نه به خاطر خودِ آن شئ به سطح تفکری احساسات برمیگردد.
سطح غریزی
این سطح از طراحی همان چیزی است که طبیعت انجام میدهد و درواقع به همزیستی و تعامل انسان با محیط اطراف و نیز با انسان های دیگر برمیگردد. اصول تعیین شده در سطح غریزی، با فرهنگ مردم همگونی فطری و بنیادین دارد. در این سطح از طراحی، کیفیت فیزیکی محصول، مورد نظر طراح است و با ابتدایی ترین تعاملات انسانی در ارتباط است و با قرار دادن انسانها در برابر یک طراحی و تحلیل واکنش و تعامل آنها با محصول، مورد ارزیابی قرار میگیرد. طراحی غریزی، نیازمند مهارت های دیداری و گرافیکی هنرمندان و مهندسان صنایع، و طراح صنعت است و نکته مهم در این سطح از طراحی، تاثیرگذاری احساسی فوری آن است.
سطح رفتاری
این سطح از طراحی با «کاربرد» محصول در ارتباط است و مشتمل بر چهار جزء اصلی است: عملکرد، فهم آسان، قابلیت استفاده، احساس فیزیکی. در این سطح، مهمترین مولفه، چگونگی کارکرد محصول و توانایی آن در پاسخگویی به نیازهاست. علیرغم اینکه، عملکرد درست، آسان ترین ملاک ارزیابی به نظر می رسد؛ اما در واقع بسیار پیچیده و دشوار است. اولین گام در طراحی رفتاری، درک چگونگی استفاده مردم از یک محصول است. برای توسعه و پیشرفت یک محصول، دو راه اساسی وجود دارد:
1. توسعه محصول
2. نوآوری؛ توسعه، یعنی اصلاح برخی محصولات و خدمات موجود و نوآوری یعنی: راهی کاملا متفاوت و نوین برای تولید یک محصول جدید.
ابتدایی ترین شیوه اصلاح و بهبود یک محصول، توجه به چگونگی استفاده مردم از آن محصول است: کشف مشکلات یک محصول و سپس راه غلبه بر آن. چالش واقعی در طراحی محصول، پی بردن به نیازهای برآورده نشده و غیرقابل طرح مصرف کننده نهایی آن است. سر در آوردن از عملکرد یک دستگاه نیز یکی از مولفه های مهم هنگام طراحی محصول است. طراحان خوب، نسبت به احساسات مادی و جسمانی که درباره محصولاتشان وجود دارد، نگرانند. اکثر طراحان به دلیل شیفتگی شان به استفاده از تصاویر روشنفکرانه، استعاری و معنایی، در رقابتهای طراحی با شکست مواجهه میشوند؛ زیرا محصولاتی تولید میکنند که برای استفاده کنندگان، غیرقابل فهم و غیرقابل دسترسی است. طراحی رفتاری خوب باید روی انسان، درک نیازهای او و رفع آنها متمرکز باشد و از همان ابتدایی ترین مراحل فرآیند طراحی مد نظر قرار بگیرد.
طراحی بازتابی
این سطح از طراحی، طیف گستردهای را شامل میشود و مشتمل بر تمام پیامها، فرهنگها، مفهوم اشیا و استفاده کنندههای آنهاست. ماهیت این نوع طراحی، مبتنی بر همه آن چیزی است که در ذهن تماشاگر و بیننده میگذرد. سطح تفکری اغلب روی تاثیر کلی یک محصول بر شخص متمرکز است. ارزیابی مجدد یک محصول و سنجش تاثیرات کلی آن، حاصل سطح طراحی تفکری است. در این راستا، ارتباط با کاربر نقشی اساسی دارد؛ به گونه ای که یک تعامل خوب، قادر است تاثیر جنبه های بد یک محصول را معکوس نماید. این نوع طراحی، درباره تجارب بلندمدت مشتری شامل (سرویس دهی، برقراری یک ارتباط شخصی و گرم متقابل) است. وقتی مشتری برای خرید یک محصول، تفکر میکند و تصمیم میگیرد که چه چیزی را بخرد و یا به دوستانش پیشنهاد بدهد، یک خاطره لذت بخش میتواند بر هر تجربه منفی غلبه کند.
نوشته شده توسط: آرشام جوهرپور
